Konferencja „Miasta Świadome – Globalne wyzwania, lokalne rozwiązania, edycja II”

Jak pandemia wpłynęła na życie w miastach? Czego nauczyły nas urban laby? Jakie wyzwania czekają miasta w przyszłości? Rozważania m.in. na te tematy będą prowadzić eksperci, biorący udział w organizowanej w listopadzie przez UrbanLab Gdynia drugiej edycji konferencji „Miasta Świadome – Globalne wyzwania, lokalne rozwiązania”.

– Przed miastami, w tym także przed Gdynią, stoją co raz to nowe wyzwania. Zmiany klimatu, czy pandemia koronawirusa pokazały nam, w jak nieprzewidywalnych czasach żyjemy. Chcemy dziś zaprosić do debaty na ten temat ekspertów i razem z nimi zastanowić się, co przyszłość może przynieść naszemu miastu – mówi Michał Guć, Wiceprezydent Gdyni ds. innowacji.

W programie konferencji online, która odbędzie się 17-18 listopada 2021 r. nie zabraknie paneli dyskusyjnych i wykładów. Zaproszeni eksperci będą rozmawiać o tym jakie efekty przyniósł eksperyment wdrażający urban laby na polskim gruncie. Zaplanowano także rozmowy o tym, jak miasta zmieniły się pod wpływem pandemii, jakie innowacje społeczne przyniesie przyszłość oraz jakie powinno być miasto przyjazne młodzieży. Prelegenci poruszą również kwestie związane z partycypacją społeczną. Przedstawiona zostanie Gdyńska Platforma Dialogu – polska implementacja narzędzia DECIDIM, uzupełniającego katalog rozwiązań lokalnej partycypacji obywatelskiej, a prezentacja będzie okazją do rozmowy na temat budowania demokratycznego społeczeństwa przy wykorzystywaniu cyfrowych rozwiązań.

Uczestnicy wydarzenia dowiedzą się również, jak wspierać liderów we wspólnym tworzeniu miasta oraz w jaki sposób budować dialog i zaufanie społeczne. Warto także dodać, że w trakcie konferencji przedstawione zostaną wyniki badania foresightowego dotyczącego przyszłości Gdyni w perspektywie 30 lat.

Pełen program konferencji znajduje się TUTAJ.

– Zapraszamy do udziału w wydarzeniu wszystkie osoby, które interesują się tematyką zrównoważonego rozwoju miast, a także są ciekawe, jak nasze miasto może wyglądać w przyszłości: zarówno tej niedalekiej, jak i tej nieco bardziej odległej. Jesteśmy przekonani, że bogaty program konferencji odpowiada potrzebom i zainteresowaniom ekspertów, aktywistów, mieszkańców, czy samorządowców – mówi Aleksandra Markowska, Dyrektor Laboratorium Innowacji Społecznych w Gdyni.

Tegoroczna konferencja jest także zwieńczeniem realizacji zadania UrbanLab Gdynia, zbiera więc doświadczenia oraz jednoczy ekspertów, zaangażowanych w różne działania na przestrzeni ostatnich trzech lat.

Wśród zaproszonych gości pojawią się Prezydent Gdyni Wojciech Szczurek, Konrad Fijołek – Prezydent Miasta Rzeszowa, Maciej Aulak – Dyrektor Departamentu Programów Pomocowych Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Wojciech Jarczewski – Dyrektor Instytutu Rozwoju Miast i Regionów, Kacper Pobłocki – antropolog, autor książek i publikacji, Aleksandra Zemke – innowatorka społeczna, Joanna Erbel – socjolożka i działaczka miejska oraz Filip Springer – publicysta i autor książek związanych z tematyką miejską. Wśród prelegentek będą Agata Stafiej-Bartosik i Agnieszka Muras. Zaproszenie do współtworzenia konferencji przyjęły m.in. Fundacja Sendzimira i Fundacja Dbam o Mój Z@sięg. Konferencję poprowadzi Martyna Obarska.

Uczestnictwo w wydarzeniu będzie możliwe za pośrednictwem strony internetowej www.urbanlab.gdynia.pl, profilu UrbanLab Gdynia na Facebooku oraz kanału YouTube Laboratorium Innowacji Społecznych.

Konferencji towarzyszyć będą warsztaty, na które obowiązują zapisy. Te startują 18 października.

Poprowadzą je Hanna Garbowska (BCC Instytut Rozwoju), Agnieszka Mróz (Service Sandbox), Agnieszka Dziewitek i Filip Springer. Warto także wspomnieć o dwóch wydarzeniach około konferencyjnych. Podczas drugiego dnia spotkań organizatorzy zapraszają na wykład Wojciecha Kłosowskiego pt. „Rola kultury wobec wyzwań kryzysu klimatycznego i pandemii w Polsce”. Wcześniej, w środę 3 listopada odbędzie się rozmowa Jana Mencwela i Magdaleny Milert na temat książki „Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta”.

Konferencja odbędzie się w ramach zadania „Adaptacja Koncepcji UrbanLab w Gdyni” w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności.”

Pomóż poruszyć innych

Pandemia i związana z nią sytuacja epidemiologiczna, a także zdalne nauczanie i apele, by pozostać w domach, bardzo ograniczyły naszą aktywność fizyczną. Warto jednak zrobić wszystko, by taka sytuacja nie weszła nam w nawyk. Jak to zrobić?

12 tras, 12 wyzwań, 12 różnych lokalizacji i jeden apel: rusz się po pandemii! Masz między 16 a 21 lat? Lubisz angażować się w akcje społeczne i dzielić się swoim doświadczeniem? Jeśli odpowiedź na te pytania jest twierdząca – czekamy właśnie na Ciebie!

Co trzeba zrobić? Przejść, lub przejechać rowerem wyznaczone trasy, a później opowiedzieć innym o swoich wrażeniach i zachęcić ich do aktywności fizycznej, której brakowało nam wszystkim w czasie trwającej pandemii. Trasy tworzone są przez młodych dla młodych – Twoje zaangażowanie jest więc potrzebne do tego, aby ocenić potencjał każdej z tras i zachęcić do działania innych.

Warto podkreślić, że możesz dołączyć do pojedynczego wydarzenia, albo wziąć udział w całości. Jedyne czego od Ciebie potrzebujemy, to stawienie się w miejscu zbiórki, we wskazanym miejscu i czasie – w wygodnych butach.

Kalendarz wydarzeń znajdziesz w poniższej tabeli. Na zgłoszenia i pytania odpowiada Mariusz Albecki tel. 505 085 902; e-mail alpino1@wp.pl. Na wszystkich wydarzeniach zapewniamy suchy prowiant i wodę.

Działanie „rusz się po pandemii” organizowanie jest ramach projektu „Adaptacja Koncepcji UrbanLab w Gdyni”. Jego celem jest zwrócenie uwagi na potrzeby młodych osób, wynikające z doświadczenia pandemii. Prowadzone działania mają promować wartość aktywności fizycznej w otwartej przestrzeni oraz pokazywać potencjał, jaki daje przestrzeń Gdyni, a także zachęcać do tego, aby ją eksplorować.

Kalendarz wydarzeń:

Gdyńska Platforma Dialogu uruchomiona

Gdyńska Platforma Dialogu, narzędzie uzupełniające katalog rozwiązań lokalnej partycypacji obywatelskiej, została uruchomiona. Dzięki temu mieszkanki i mieszkańcy mogą już brać udział w procesach konsultacyjnych i dialogu także online, za pośrednictwem strony internetowej konsultujemy.gdynia.pl. Pierwsze konsultacje już trwają, udział można wziąć do 4 października.

Rosnące potrzeby, chęci mieszkańców i mieszkanek dotyczące współzarządzania miastem, a także coraz bardziej powszechny dostęp do Internetu, tworzą duży potencjał do rozwoju dialogu społecznego. To potencjał, który samorządy powinny wykorzystać i tak właśnie robi Gdynia. 

– Dialog pozwala nam lepiej poznać i zrozumieć oczekiwania mieszkańców oraz okoliczności, które je dyktują. Chcemy docierać do możliwie najszerszej grupy gdynian i gdynianek, by głos w dyskusji oddawał rzeczywiste potrzeby. Technologie obywatelskie oferują narzędzia, właśnie na to pozwalają i dlatego po nie sięgamy – mówi Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni.

– Chęcią i potrzebą rozwoju gdyńskiej partycypacji było podyktowane m.in. wdrożenie UrbanLab w Gdyni. To program realizowany przez Laboratorium Innowacji Społecznych, a jego celem jest wzbudzanie i wzmacnianie współpracy samorządu nie tylko z mieszkańcami, ale także ekspertami ze świata nauki, biznesu i trzeciego sektora – mówi Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji.

Wzbudzać, nie zastępować

U podstaw idei UrbanLabu, programu realizowanego przez Laboratorium Innowacji Społecznych, było wdrożenie narzędzia e-partycypacji. Z analizowanych rozwiązań wybrany został DECIDIM, czyli otwarta platforma internetowa na zasadach open source (czyli licencji możliwej do wykorzystywania przez każdego, według zasad określonych przez międzynarodową społeczność, która koncentruje się na wybranym oprogramowaniu) wspierająca procesy partycypacyjne miast i organizacji.

Rozwiązanie to powstało w Barcelonie, używane na całym świecie, m.in. w Finlandii i Francji, ale wymaga dostosowania do lokalnych potrzeb. Nad zaadaptowaniem tego oprogramowania w Gdyni pracowała specjalnie powołana grupa robocza, w której skład wchodzili m.in. przedstawiciele UrbanLab Gdynia, LIS oraz zewnętrzni eksperci i ekspertki reprezentujący zarówno sektor społeczny, naukowy jak i biznesowy.

– Wdrożenie oparte jest na kilkuletnich analizach potrzeb mieszkańców i mieszkanek, wynikających z prowadzonych konsultacji i spotkań. Poza tymi doświadczeniami, do prac zaprosiliśmy ekspertki i ekspertów, którzy przyglądali się platformie, uwzględniając zarówno lokalne jak i ogólnopolskie praktyki. Kluczową rolę w tym projekcie odegrała współpraca z firmą informatyczną, która wraz z nami uczyła się DECIDIM-a, dopasowując go do gdyńskich potrzeb. Staramy się jednak podkreślać na każdym kroku, że technologia stanowi dodatek do działań partycypacyjnych i nigdy nie powinna być celem samym w sobie – mówi Joanna Krukowska, kierowniczka UrbanLab Gdynia.      

Pole dialogu

Gdyńska Platforma Dialogu została uruchomiona 13 września 2021 pod adresem www.konsultujemy.gdynia.pl. Użytkownicy mają do dyspozycji trzy główne moduły: „Procesy”, „Zespoły” oraz „Niezbędnik”.

Na podstronie „Procesy” zbierane są wszystkie działania partycypacyjne odbywające się w mieście. W tym miejscu znajdują się informacje dotyczące przebiegu, form uczestnictwa, sposobu zaangażowania się w dany proces, terminów spotkań czy bezpośredniego miejsca do składania przez mieszkańców uwag lub propozycji. W zależności od specyfiki procesu Platforma umożliwia korzystanie z różnych funkcji takich jak ankiety, debaty, propozycje, spotkania, poparcia, obserwowania, czy komentowanie.

Podstrona „Zespoły”  zawiera informacje o różnych radach i zespołach, które działają w mieście. Po kliknięciu w moduł wybranego zespołu, znajdziemy informacje dotyczące jego statutu, aktualnego składu członkowskiego, terminów posiedzeń czy protokołów ze spotkań.

„Niezbędnik dialogu” to zbiór najważniejszych informacji o tym, jak się zaangażować w działania na rzecz miasta lub jak realizować swoje pomysły na zmiany w mieście. Znajdują się tutaj wszystkie informacje o Platformie.

Korzystanie z podstawowych funkcji Platformy, takich jak przeglądanie zawartości wszystkich przestrzeni jest dostępne dla wszystkich zainteresowanych oraz anonimowe. Mieszkańcy i mieszkanki Gdyni, którzy chcą komentować treści lub dostawać powiadomienia o nowych informacjach w procesach.

– Ważną funkcjonalnością jest też możliwość nawiązywania kontaktów między użytkownikami za pośrednictwem Gdyńskiej Platformy Dialogu. Mogą oni nawzajem obserwować swoje działania na stronie, a także wysyłać wiadomości. Wierzymy, że to dodatkowo pobudzi dyskusje i podejmowanie własnych inicjatyw społecznych, jak również zbuduje społeczność skupioną wokół procesów dialogu – mówi Urszula Majewska, główna specjalistka Działu Diagnoz i Partycypacji Laboratorium Innowacji Społecznych.

Już wkrótce będzie okazja, by porozmawiać o działaniu Gdyńskiej Platformy Dialogu. W czwartek, 23 września, odbędą się w UrbanLab Gdynia (al. Zwycięstwa 96/98) dwa półtoragodzinne spotkania dla mieszkańców – o godz. 11.00 oraz o godz. 17.30. Będzie to okazja, by bliżej poznać działania i funkcjonalności platformy, ale także do wyrażenia o niej opinii. Gdyńska Platforma Dialogu ma być doskonalona i rozwijana, a do tego niezbędne jest zebranie sugestii i oczekiwań mieszkańców. Chęć udziału w spotkaniu można zgłaszać mailem, na adres konsultacje@lis.gdynia.pl do 21 września.

Badanie relacji sąsiedzkich trwa

Działanie Gdyńskiej Platformy Dialogu mieszkańcy i mieszkanki można sprawdzić od razu. Z inauguracją serwisu rozpoczęło się także ogólnomiejskie badanie relacji sąsiedzkich. Celem jest poznanie potrzeb gdynian i gdynianek związanych z życiem w dzielnicach, rozwojem relacji sąsiedzkich i kierunkiem, w jakim powinna się rozwijać sieć centrów sąsiedzkich Przystań. Tym samym, za pośrednictwem platformy dostępna jest ankieta online. Formularz będzie można też wypełnić w formie papierowej w różnych punktach w mieście. Same konsultacje obejmować będą także pogłębione wywiady z animatorami domów sąsiedzkich, a chęć udziału w rozmowie można zgłaszać jeszcze do 29 września.

Więcej informacji o konsultacjach społecznych „O sąsiedzkości w Gdyni i życiu w dzielnicach” dostępne jest tutaj.

Implementację Platformy do polskich warunków zrealizowano w ramach zadania „Adaptacja Koncepcji UrbanLab w Gdyni” realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności na podstawie umowy o dofinansowanie zadania nr: DPT/BDG-II/POPT/19/19.

„Miasto wobec wyzwań” – o adaptacji do zmian klimatu i życia w czasach pandemii

Istotą UrbanLab Gdynia – „miejskiego laboratorium” – jest przede wszystkim poznawanie miasta z różnych perspektyw, a zarazem rozwój mechanizmów pozwalających zrozumieć lepiej odmienne racje i punkty widzenia. Taki charakter ma również publikowana dzisiaj książka, w której spotykają się różne spojrzenia i podejścia, a łączy je wspólny mianownik – wrażliwość na wyzwania, przed którymi stają miasta zarówno w Polsce, jak i na świecie.

W obliczu wyzwań współczesności, z których na pierwszy plan bezapelacyjnie wybijają się, splatając ze sobą, zmiany klimatyczne i pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 oraz idące za nimi kryzysy kondycji: zdrowotnej, psychicznej i gospodarczej, pojawia się wiele pytań o przyszłość miast i kierunek ich rozwoju. Obserwując te zjawiska z myślą o zwiększaniu jakości życia i wzmacnianiu lokalnych wspólnot, zespół UrbanLab Gdynia już od blisko trzech lat współpracuje z szerokim gronem wybitnych polskich fachowców z różnorodnych dziedzin – od nauk przyrodniczych i fizyki atmosfery, przez filozofię, urbanistykę, psychologię, prawo, ekonomię, po kulturoznawstwo i technologie ICT, między innymi.

Jesienią ubiegłego roku, szczegółowo skupiając się na problematyce adaptacji do zmian klimatu i życia w czasach pandemii, UrbanLab zaprosił dwudziestu ekspertów i ekspertek do podzielenia się namysłem nad wyżej wzmiankowanymi kwestiami; są to: prof. dr hab. Ewa Bińczyk, Ida Bocian, dr Marzena Cypryańska-Nezlek, Agnieszka Hubeny-Żukowska, dr hab. Michał Jaśkiewicz, dr Aleksandra Kardaś, dr Tomasz Kijewski, Wojciech Kłosowski, Leszek Kopeć, Karolina Kuszlewicz, Marcin Popkiewicz, Wojtek Sańko, prof. dr hab. Piotr Skubała, dr hab. Mariusz Sokołowicz, Filip Springer, dr hab. inż. arch. Michał Stangel, Jacek Tomaszewski, Natalia Wielebska, Kuba Wygnański oraz Aleksandra Zemke. Autorzy tekstów to mieszkańcy rożnych miast – od Gdyni, przez Trójmiasto, Łódź, Warszawę, po Barcelonę – prezentujący rożne miejskie perspektywy.

Powstała dzięki temu publikacja pt. „Miasto wobec wyzwań” to dyskusja o czynnikach miastotwórczych, sposobach na budowanie lokalnej wspólnoty, a także poszukiwanie tego, co czyni aglomeracje odpornymi. Tytułowe miasto to bohater wielopodmiotowy – jest nim zarówno Gdynia, jak i każde inne miasto, ale także człowiek w mieście, grupa sąsiadów, wreszcie całe wspólnoty. Na kartach książki w dwudziestu odsłonach szczegółowo opowiedziane zostają czytelnikowi realia budowania społeczności, adaptacji do zmian klimatu i życia w świecie pandemicznym w czasach zazębiających się kryzysów antropocenu: klimatycznego, epidemicznego, gospodarczego i społecznego.

Intelektualne spotkanie różnych perspektyw

Rozdziały sytuują wyzwania, przed którymi stają dzisiaj miasta, wokół czterech obszarów tematycznych, określonych jako: Kryzys, Rezyliencja (odporność, umiejętność dostosowywania się do zmieniających się warunków), Wspólnotowość i Governance (zarządzanie w sektorze publicznym). Dwadzieścia tekstów, które tu Państwo znajdziecie, stanowi pogłębioną diagnozę z zakresu tematów opracowywanych w UrbanLab Gdynia w ciągu ostatnich trzech lat, tj. adaptacji do zmian klimatu, kryzysu związanego z utrzymującym się stanem epidemii koronawirusa SARS-CoV-2 i jego konsekwencji gospodarczych i społecznych oraz partycypacji i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego:

01. Kryzys

Wojciech Kłosowski, Zarządzać miastem w niestabilnym świecie…

Aleksandra Kardaś, Zmiana klimatu – zmiany dla polskich miast

Piotr Skubała, Człowiek i przyroda w mieście – współdziałanie to klucz do przeżycia

Filip Springer, Widok sanek w piwnicy

Ida Bocian, Permanentna tymczasowość. Zapiski na marginesie kryzysu sektora kulturalnego w trakcie pandemii

02. Rezyliencja

Ewa Bińczyk, Uodparnianie gospodarek w epoce antropocenu. Donatowa ekonomia Kate Raworth

Marcin Popkiewicz, Rewolucja Energetyczna. Korzenie. Drogowskaz. Narzędzia

Marzena Cypryańska, Między cierpieniem i adaptacją. O jasnych i ciemnych stronach negatywnych reakcji emocjonalnych na zmianę klimatu

Michał Stangel, Odporność (w) przestrzeni miasta – proste rozwiązania na trudne czasy?

Michał Jaśkiewicz, Przyroda a zwiększenie odporności psychofizycznej mieszkańców miast

03. Wspólnotowość

Leszek Kopeć, Gdynia nadmorską stolicą filmu. Strategia rozwoju kultury filmowej blisko widza

Agnieszka Hubeny-Żukowska, Piąty pokój. Nowe role zielonych przestrzeni miast

Mariusz E. Sokołowicz, Wspólne, czyli czyje? Kilka uwag o miejskich dobrach wspólnych

Natalia Wielebska, Ikonografia miejska jako narzędzie budowania wspólnoty i tożsamości

Tomasz Kijewski, Budowanie świadomości ekologicznej − w kierunku równowagi między środowiskiem a lokalnymi społecznościami

04. Governance

Aleksandra Zemke, Silne dzielnice, czyli miejski układ odpornościowy

Karolina Kuszlewicz, Miasto wielogatunkowe? Regulacje prawne dziś i w przyszłości

Jacek Tomaszewski, Inteligentne miasto? Tak, bo współtworzone przez aktywnych i pomysłowych mieszkańców!

Wojciech Sańko, Potencjał wykorzystania narzędzi cyfrowych i aktywności obywatelskiej na rzecz zielonej infrastruktury miasta

Kuba Wygnański, Ze Wspólnej na Własną i z powrotem?

Jesteśmy częścią wielkiego organizmu

Przesłanie płynące z tej publikacji to wypadkowa różnych głosów i perspektyw. Mimo rozpiętości tematów, wyzwań i refleksji, autorzy są zgodni, co do niemożności naszego przetrwania w epoce człowieka w warunkach kontynuowania modelu business as usual oraz jednogłośni w swojej diagnozie dla miast: to one – siedziba większości populacji świata – muszą się zmienić i mają do tego ogromny potencjał. Prezentowane czytelnikom w publikacji teksty, mimo czasem mrocznego i alarmującego kontekstu, nie mają jednak pesymistycznego wydźwięku; słowa autorów niosą wiele odpowiedzi, rozwiązań i przykładów odporności – miejskiej, psychicznej, społecznej – w myśl postawy: odważnie wobec kryzysów.

Zachęcając do lektury tej książki, liczymy, że przyczyni się ona do zwiększenia otwartości, wrażliwości społecznej, wiedzy o trendach i mechanizmach napędzających rozwój miast oraz do wzmocnienia wspólnej odpowiedzialności za miasto i jego społeczność ludzką i nie-ludzką.

WIĘCEJ INFORMACJI

Zwiastun publikacji: https://urbanlab.gdynia.pl/artykuly/miasto-wobec-wyzwan-ksiazka-wydawnictwa-urbanlab-gdynia-juz-niebawem/

Informacje o publikacji w Serwisie e-ISBN: https://e-isbn.pl/IsbnWeb/onix/summary.html?show_only_onix=1&record_id=10365761

Zrealizowano w ramach realizacji zadania „Adaptacja koncepcji UrbanLab w Gdyni” w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności.

„MIASTO WOBEC WYZWAŃ” – KSIĄŻKA WYDAWNICTWA URBANLAB GDYNIA JUŻ NIEBAWEM!

UrbanLab Gdynia stworzył książkę pt. „Miasto wobec wyzwań”. W publikacji nie zabrakło tematów, odnoszących się do zmian klimatu, ekologii, życia w czasach pandemii i kryzysów, z jakimi na różnych płaszczyznach mierzą się dziś aglomeracje.

Ochrona przyrody – w miastach i poza nimi – jest naszym priorytetem i powinniśmy pamiętać o tym szczególnie w tak symbolicznym dniu, jak Dzień Ziemi. Im lepsza jej kondycja, tym lepiej jesteśmy chronieni przed zmianami klimatu, chorobami, w tym epidemiami, a także stresem i zaburzeniami psychicznymi. Stoimy również przed koniecznością drastycznej zmiany wzorów konsumpcji i stylu życia oraz pogodzenia rozwoju miast ze zmniejszaniem zużycia zasobów. W obecnych czasach gwałtownie rośnie znaczenie miejskich zasobów wspólnych, otwierając drogę do wymiany i poszerzania wiedzy, wyznaczania nowych kierunków i trendów, a także zwiększania wrażliwości społecznej. To wszystko w zasadniczy sposób wpływa zarówno na miejskie zarządzanie operacyjne, jak i strategiczne.

W obliczu różnych wyzwań, scenariuszy i pytań o przyszłość miast, zespół UrbanLab Gdynia już od ponad dwóch lat współpracuje z szerokim gronem wybitnych polskich fachowców z różnorodnych dziedzin – od nauk przyrodniczych i fizyki atmosfery, przez filozofię, urbanistykę, psychologię, prawo, ekonomię, po kulturoznawstwo i technologie ICT, między innymi. W ubiegłym roku, szczegółowo skupiając się na problematyce adaptacji do zmian klimatu i życia w czasach pandemii, UrbanLab zaprosił dwudziestu ekspertów do podzielenia się ich namysłem nad zaproponowanymi tematami, celem stworzenia publikacji książkowej, dedykowanej czytelnikom zainteresowanym tematyką rozwoju miast, socjologii, zmian klimatu, ekologii, urbanistyki, ekonomii i gospodarki, społeczeństwa obywatelskiego i partycypacji. Zaproszeni do dyskursu autorzy to: prof. dr hab. Ewa Bińczyk, Ida Bocian, dr Marzena Cypryańska-Nezlek, Agnieszka Hubeny-Żukowska, dr hab. Michał Jaśkiewicz, dr Aleksandra Kardaś, dr Tomasz Kijewski, Wojciech Kłosowski, Leszek Kopeć, Karolina Kuszlewicz, Marcin Popkiewicz, Wojtek Sańko, prof. dr hab. Piotr Skubała, dr hab. Mariusz Sokołowicz, Filip Springer, dr hab. Michał Stangel, Jacek Tomaszewski, Natalia Wielebska, Kuba Wygnański oraz Aleksandra Zemke.

I tak na kartach powstałej książki zatytułowanej „Miasto wobec wyzwań” w dwudziestu odsłonach szczegółowo opowiedziane zostają czytelnikowi realia budowania społeczności, adaptacji do zmian klimatu i życia w świecie pandemicznym w czasach zazębiających się kryzysów antropocenu: klimatycznego, epidemicznego, gospodarczego i społecznego. Rozdziały książki sytuują wyzwania, przed którymi stoją miasta, wokół czterech obszarów, którymi są: Kryzys, Rezyliencja, Wspólnotowość i Governance (zarządzanie w sektorze publicznym). Tytułowe miasto to bohater wielopodmiotowy – jest nim zarówno Gdynia, jak i każde inne miasto, ale także człowiek w mieście, grupa sąsiadów, wreszcie całe wspólnoty.

Mimo rozpiętości tematów, wyzwań i refleksji, autorzy są zgodni, co do możliwości naszego przetrwania w epoce człowieka w warunkach kontynuowania modelu business as usual bez względu na ekologiczne koszty, które pochłania nieustanny wzrost gospodarczy oraz jednogłośni w swojej diagnozie dla miast: to one – siedziba większości populacji świata – muszą się zmienić i mają do tego ogromny potencjał. Prezentowane czytelnikom w publikacji teksty, mimo czasem mrocznego i alarmującego kontekstu, nie mają jednak pesymistycznego wydźwięku; słowa autorów niosą wiele odpowiedzi, rozwiązań i przykładów odporności – miejskiej, psychicznej, społecznej – w myśl postawy: odważnie wobec kryzysów.

Do współpracy UrbanLab zaprosił także projektantkę Małgorzatę Jabłońską-Wawrzyniuk, która stworzyła projekt okładki oraz cykl ilustracji inspirowanych Gdynią i systemem organizacji miasta, równolegle opowiadających dwadzieścia miejskich historii. Ilustracje to analityczne kolaże stworzone na podstawie spójnego zestawu środków wyrazu, wpisujące się w identyfikację wizualną UrbanLab m.in. zestawem barw. Każda z nich w inny sposób wykorzystuje środki na użytek swojego znaczenia, w ogólnym odbiorze stanowiąc powiązaną i współbrzmiącą z opowieściami autorów kompozycję, poszerzającą spektrum opowieści o kulturze i egzystencji miasta.

Wzmacniający i animujący przesłanie książki projekt edytorski redaktorki „Miasta wobec wyzwań” Leny Lorenc-Barańskiej również oparty został na systemie identyfikacji wizualnej UrbanLab Gdynia, a zatem skojarzeniach z miastem, jego ikonografią, rytmem i dynamiką zachodzących w nim zmian. Typografia i układ nawiązują do filozofii UL, tj. konieczności przedefiniowania uporządkowanej tkanki – urbanistycznej, społecznej, kulturowej – a zarazem skupienia i rozkodowania pojawiających się zawiłości.

Ten wielogłos narracji pisanych i wizualnych splata się w spójny przekaz, który, mamy nadzieję, przyniesie czytelnikowi wiele inspiracji, nadziei i gotowych do powielenia rozwiązań. „Miasto wobec wyzwań” – wydawnictwo zwarte, zbierające dyskurs wokół tematów adaptacji do zmian klimatu oraz życia w czasach pandemii – ukaże się drukiem w lipcu oraz będzie dostępne w wersji elektronicznej przez stronę urbanlab.gdynia.pl.

Zmiana klimatu – czym jest, co nas czeka, co możemy zrobić

Opracowanie: Fundacja Sendzimira, 2020

Zrealizowano w ramach realizacji zadania „Adaptacja koncepcji UrbanLab w Gdyni” w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności.

Czym jest zmiana klimatu i jakie są jej przyczyn?

Klimat to średnia pogoda (temperatura, opady, wiatr), która przez dłuższy czas utrzymuje się na danym terenie. Od niego zależy jakie rośliny i zwierzęta będą mogły żyć w danym miejscu. Nasza cywilizacja rozwinęła się tam, gdzie warunki klimatyczne najbardziej sprzyjały życiu i rolnictwu. Do dziś najwięcej ludzi zamieszkuje tereny o łagodnych temperaturach i dużej wilgotności. Globalne ocieplenie, wywołane działalnością człowieka, znacząco wpływa na klimat. Rosnące temperatury, susze, wichury mogą spowodować, że przyjazne naszej egzystencji tereny staną się z czasem niezdatne do życia.

Średnia temperatura to ważny element klimatu. Gdyby nie istnienie efektu cieplarnianego wynosiłaby ona średnio na kuli ziemskiej około -20 stopni Celsjusza!

Na czym polega efekt cieplarniany?

Atmosfera wokół powierzchni Ziemi zawiera tzw. gazy cieplarniane, np. parę wodną, dwutlenek węgla (CO₂) czy metan (CH₄). Gazy te przepuszczają promieniowanie słoneczne do powierzchni Ziemi. Jest ono częściowo odbijane, a częściowo pochłaniane przez lądy i oceany. Ogrzana powierzchnia Ziemi stopniowo wydziela ciepło. To promieniowanie różni się od słonecznego i nie jest przepuszczane, ale jest pochłaniane przez gazy cieplarniane. Aby klimat był stabilny, to ilość energii pochłanianej i emitowanej przez Ziemię musi się równoważyć. Tymczasem im więcej gazów cieplarnianych znajdzie się w atmosferze, tym więcej energii cieplnej docierającej ze Słońca zostanie zatrzymane. Badania potwierdzają, że coraz mniej energii ucieka w kosmos. Zwiększenie zawartości gazów cieplarnianych w atmosferze prowadzi więc do tzw. globalnego ocieplenia.

Czy ostatnio klimat na Ziemi zmienia się szybciej?

Klimat na Ziemi zawsze podlegał okresowym zmianom. W ostatnich dwóch stuleciach te zmiany gwałtownie przyspieszyły. Dlaczego? Oprócz szeregu naturalnych czynników kształtujących klimat, pojawiły się czynniki związane z działalnością człowieka. Przede wszystkim szybkie tempo spalania zgromadzonych miliony lat temu paliw kopalnych. Spalanie  węgla, ropy czy gazu ziemnego doprowadziło do zwiększonej emisji dwutlenku węgla. Badania naukowe jednoznacznie dowodzą, że koncentracja gazów cieplarnianych jest najwyższa od milionów lat! Jest to główna przyczyna wzrostu średniej temperatury na naszej planecie w ostatnich dziesięcioleciach.   

Konsekwencje i zagrożenia związane ze zmianą klimatu w Polsce

Konsekwencje zmiany klimatu w Polsce są zauważalne już od jakiegoś czasu. Musimy zdawać sobie sprawę, że zagrożenia z nimi związane będą narastać, a ich skutki staną się coraz bardziej odczuwalne.

Opady, gospodarka wodna, susze i powodzie

Polska ma niewielkie zasoby wodne i nie wykorzystuje ich efektywnie. Na ¾ powierzchni kraju występują obecnie okresowe niedobory wody. Tymczasem opady w Polsce rozkładają się ostatnio mniej korzystnie niż wcześniej. Pojawiają się dłuższe okresy bez deszczu, przerywane ulewami. Liczba dni ulewnych (kiedy pada więcej niż 10 mm/dobę) znacząco wzrośnie w kolejnych dziesięcioleciach. Pokrywa śnieżna jest cieńsza i występuje krócej. Dodatkowo w miastach większość terenu jest szczelnie zabudowana ulicami, chodnikami, parkingami i budynkami. Deszcz nie ma gdzie się zatrzymać. Większość wody opadowej tracimy w kanalizacji, a jej nadmiar doprowadza do miejskich powodzi. Szybko spływająca woda nie zasila skutecznie wód gruntowych, powoduje erozję gleb i zwiększa ryzyko osuwisk^[1]. Obecnie straty gospodarcze związane ze zniszczeniami powodziowymi sięgają 0,1% PKB rocznie. Jeśli nie będziemy im zapobiegać w przyszłości znacząco wzrosną.

Powiązane z tymi zmianami nasilające się susze będą trudne do zniesienia dla mieszkańców i miejskiej przyrody. Już teraz powodują straty w gospodarce rolnej i leśnej oraz ryzyko pożarów. Obniżony poziom wód gruntowych negatywnie wpłynie na zbiorniki wodne, tereny podmokłe i bioróżnorodność.

Temperatura powietrza, fale upałów i zjawisko miejskiej wyspy ciepła

Średnia temperatura w Polsce będzie wzrastać. Wydłużają się też fale upałów, które są niebezpieczne dla zdrowia, szczególnie dla osób starszych i dzieci. Gorące okresy w miastach będą jeszcze trudniejsze do zniesienia z powodu występowania zjawiska miejskiej wyspy ciepła^[2].

Ludzie częściej będą zmuszeni do korzystania z klimatyzacji i wentylacji. Latem rosnące zapotrzebowanie na prąd może prowadzić do problemów z dostawami energii, w tym tzw. blackoutów^[3]. Bloki elektrowni w trakcie upałów są mniej sprawne, z powodu wzrostu temperatury wody stosowanej do ich chłodzenia.

Niektóre zwierzęta i rośliny (w tym drzewa) nie dadzą sobie rady w nowych warunkach klimatycznych. Może to mieć znaczący wpływ na stan polskich lasów. Należy pamiętać, że lasy i tereny podmokłe przeciwdziałają zmianom klimatu. Lasy nie tylko zatrzymują wodę ale również magazynują dwutlenek węgla, wychwytując go z atmosfery.

Wyższa temperatura sprzyja eutrofizacji^[4] wód śródlądowych i morskich, co będzie prowadzić do dalszej ich degradacji. W Bałtyku jednym z efektów będą częściej występujące zakwity sinic.

Silne wiatry

Silne wiatry będą obserwowane coraz częściej. Od czasu do czasu mogą im nawet towarzyszyć trąby powietrzne i potężne burze. Ich skutkiem będą uszkodzenia sieci energetycznych, budynków czy upraw rolnych. Drzewa, osłabione  przez zmianę warunków klimatycznych, będą również bardziej podatne na uszkodzenia.

Konsekwencje i zagrożenia związane ze zmianą klimatu w Gdyni

Powodzie są najpoważniejszym zagrożeniem, które już obecnie występuje w Gdyni. Prowadzą do nich ulewy i sztormy. Prognozy przewidują wzrost siły i częstotliwości występowania sztormów oraz wysokości fal na Bałtyku. Ryzyko powodzi zwiększy również podnoszenie się poziomu morza. Łagodniejsze zimy będą prowadzić do zmniejszenia pokrywy lodowej morza, która stanowi naturalną ochronę wybrzeża przed silnym falowaniem.

Ulewy prowadzą do powodzi głównie w centrum miasta. Teren jest tam ściśle zabudowany, występuje mniej zieleni, więc woda nie ma gdzie się zatrzymywać. System kanalizacji nie jest wystarczająco wydajny i mamy do czynienia z podtopieniami. Intensywne deszcze zwiększają ryzyko osuwisk, które w Gdyni występują głównie na terenach niezabudowanych.

Drugi najpoważniejszy skutek zmiany klimatu w Gdyni to silne wiatry. Będą one występować częściej, powodując zagrożenie życia i zdrowia ludzi oraz straty gospodarcze. Skutki nawałnicy, która przeszła przez Trójmiasto w 2017 roku, mogą być odczuwalne przez wiele lat.

Nadmorskie położenie Gdyni i jej dobre przewietrzenie, zmniejsza ryzyko powstawania wyspy ciepła i smogu. Jednak prognozy klimatyczne przewidują do 2050 roku częstsze i bardziej intensywne fale upałów. Zagrażają one szczególnie osobom starszym (powyżej 65 roku życia) i dzieciom (poniżej 5 roku życia). Te dwie grupy już w tej chwili stanowią 25% mieszkańców miasta.

Przeciwdziałanie zmianie klimatu i przystosowywanie się do jej skutków

Organizacje międzynarodowe, poszczególne państwa i społeczności lokalne skupiają się na dwóch rodzajach działań. Po pierwsze dążą do zapobiegania globalnemu ociepleniu. Z drugiej strony planują działania adaptacyjne. Mają one zmniejszyć dotkliwość skutków zmian klimatu dla każdego z nas.

Co to jest mitygacja zmian klimatu?

Są to różne działania, które pozwalają ograniczyć lub spowolnić te zmiany. Dobre przykłady to: ograniczanie spalania paliw kopalnych, zwiększanie efektywności energetycznej^[5], korzystanie z odnawialnych źródeł energii, czy oszczędzanie energii. Inne podejście do mitygacji polega na usuwaniu gazów cieplarnianych z atmosfery. Można to robić sadząc drzewa, które pochłaniają dwutlenek węgla.

Poszczególne państwa stawiają sobie cele klimatyczne. Aby je osiągnąć, konkretne działania muszą być prowadzone przez samorządy i przedsiębiorstwa. Konieczna jest również zmiana stylu życia ludzi na bardziej przyjazny klimatowi. W Unii Europejskiej samorządy wspiera w tych działaniach oddolna inicjatywa, tzw. Porozumienie Burmistrzów. Gdynia, od 2011 roku, brała udział w pierwszej edycji tej inicjatywy. Samorządy, które przystąpią do drugiej edycji zobowiązują się do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla o co najmniej 40% do 2030 r.

Przykłady działań mitygacyjnych realizowanych przez Gdynię

Działania mitygacyjne w Gdyni zaplanowane są w dokumentach strategicznych^[6]. Większość z nich ma na celu obniżenie zużycia energii w budynkach i oświetleniu ulicznym. Służy temu termomodernizacja^[7] i wymiana źródeł światła na energooszczędne. W ramach realizowanych projektów w wielu budynkach oświatowych udało się ocieplić ściany i dachy, wymienić okna i drzwi. Przyczyniło się to do ograniczenia strat ciepła i oszczędności w utrzymaniu budynków.

Priorytetem dla Gdyni są również działania związane z  transportem publicznym. Przede wszystkim jest to wymiana taboru na bardziej przyjazny dla środowiska. Obecnie już prawie 30% autobusów jest zeroemisyjnych. Ważne działania to rozbudowa sieci dróg rowerowych i wdrożenie inteligentnego systemu zarządzania płynnością ruchu w całym Trójmieście. Wzorcowym projektem jest rozwój nowoczesnej sieci trolejbusów. Pojazdy, mogą poruszać się na dystansie do 5 km, bez konieczności dostępu do trakcji elektrycznej. Planowane jest uruchomienie kolei elektrycznej do północnych dzielnic miasta. Inne podejście to działania zniechęcające do poruszania się samochodami osobowymi. Wysokie opłaty i zmniejszenie dostępności miejsc parkingowych mają na celu zachęcenie mieszkańców do wybierania innych środków transportu.

Programy dofinansowań do instalacji kolektorów słonecznych i fotowoltaiki zwiększyły wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w mieście. Zgodnie z przyjętymi założeniami, do 2023 r. Gdynia zlikwiduje wszystkie piece opalane węglem w budynkach komunalnych. Wsparcie mieszkańców przez doradców energetycznych doprowadzi do zmniejszenia ilości pieców węglowych w nieruchomościach prywatnych.

Co to jest adaptacja do zmian klimatu?

Adaptacja to wszystkie działania, prowadzące do przystosowania się do nowych warunków klimatycznych. Ich celem jest zapobieganie lub zmniejszanie negatywnych skutków społecznych, gospodarczych i środowiskowych powodzi, silnych wiatrów czy fali upałów. Ponieważ ich prowadzenie możliwe jest głównie na poziomie lokalnym, miasta tworzą strategie i plany adaptacji do zmian klimatu. Uwzględniają w nich diagnozę istniejących wyzwań klimatycznych; oceniają jaki potencjał do przystosowania ma miasto; identyfikują zagrożone sektory i najważniejsze obszary działania. Odporność miasta na wyzwania klimatyczne będzie wpływała na jakość życia. Jej osiągnięcie wymaga nie tylko działań podejmowanych przez samorządy ale również realizowanych przez podmioty prywatne i samych mieszkańców.

Adaptacja to działania uzupełniające wysiłki na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych. Nawet jeżeli uda nam się zatrzymać globalne ocieplenie, dzięki działaniom mitygacyjnym, to nadal będziemy potrzebowali dostosować się do zmian, których już nie da się cofnąć. Wszystko po to, by chronić zdrowie i życie ludzi, infrastrukturę i środowisko naturalne.

Przykłady działań adaptacyjnych realizowanych przez Gdynię

Gdynia, w ramach wdrażania Miejskiego Planu Adaptacji, realizuje działania prowadzące do zwiększenia retencji krajobrazowej. Retencja to takie zagospodarowanie terenu, które pozwala na zatrzymanie wody w miejscu opadu. Pozwala to na uniknięcie zniszczeń i uciążliwości związanych z lokalnymi podtopieniami w trakcie deszczy nawalnych. Zwiększanie retencji odbywa się poprzez nasadzenia drzew i krzewów, rozszczelnianie^[8] boisk i parkingów, budowę ogrodów deszczowych czy tworzenie nowych terenów zieleni. Dotacje na małą retencję pozwalają mieszkańcom zaangażować się w te działania. Dobry przykład inwestycji publicznych to ogród deszczowy przy gdyńskim InfoBoxie. Przy Urzędzie Miasta powstaje duży Park Centralny. Natomiast projekt, realizowany z Budżetu Obywatelskiego 2019, doprowadzi do powstania czterech nowych parków kieszonkowych. Zapewnienie sprawiedliwego dostępu do terenów zieleni to ważny element zwiększania jakości życia w mieście w dobie zmian klimatu.

Tworzenie zacienionych miejsc pomoże mieszkańcom bezpieczniej przetrwać fale upałów. W centrum miasta pojawiać się będą kolejne, zadrzewione woonerfy^[9]. Realizowane przez miasto sadzenie szpalerów drzew wzdłuż ulic i ciągów pieszych ułatwi gdynianom przemieszczanie się latem. Drzewa nie tylko zapewniają cień ale również skutecznie zatrzymują wodę opadową i poprawiają mikroklimat.

Co mieszkańcy i mieszkanki mogą zrobić żeby przeciwdziałać zmianie klimatu i adaptować miasto do jej skutków?

Zwykle jako głównych winowajców efektu cieplarnianego wskazuje się przemysł odpowiedzialny za ponad 29% emisji gazów cieplarnianych, rolnictwo (ponad 20% emisji) i transport (ponad 14%). Rosnąca liczba ludności oraz zwiększająca się konsumpcja powodują, że w każdym sektorze ilość emitowanych gazów cieplarnianych stale rośnie. Większość sektorów gospodarki napędza popyt. To my – poprzez swoje codzienne wybory – przyczyniamy się do globalnego ocieplenia.

Jak każdy z nas może ograniczyć emisję gazów cieplarnianych?

Na stronach internetowych dostępne są kalkulatory śladu węglowego, które pozwalają oszacować, ile dwutlenku węgla trafia do atmosfery w wyniku naszych działań. Polska gospodarka jest uzależniona od paliw kopalnych a nasze codzienne przyzwyczajenia wiążą się z wysokim poziomem konsumpcji. W efekcie przeciętny Polak pozostawia po sobie dwa razy większy ślad węglowy niż przeciętny mieszkaniec naszej planety.

Jak zmniejszyć swój ślad węglowy, a tym samym przyczynić się do mitygacji zmiany klimatu? Sposobów jest wiele – większość dotyczy zmiany naszych przyzwyczajeń oraz uwzględnienia w naszych codziennych decyzjach kwestii środowiskowych.

Jednym z nich jest ograniczenie konsumpcji. Kupowanie nowych ubrań, gadżetów, czy wymiana działających lub nadających się do naprawienia sprzętów na nowe, przyczynia się do emisji dwutlenku węgla. Jest ona związana z ich produkcją, transportem, utylizacją opakowań oraz starych przedmiotów, które zostały zamienione na nowe. Warto kupować przedmioty używane. Lepiej wybrać te, których miejsce produkcji jest bliższe naszemu miejscu zamieszkania. Materiały, z których zostały wykonane, powinny nadawać się do recyklingu. W przypadku sprzętów elektronicznych powinniśmy sprawdzić ich efektywność energetyczną. Warto też zwrócić uwagę na opakowanie – im skromniejsze, tym lepsze.

Znaczący udział w emisji dwutlenku węgla ma produkcja żywności. Szczególnym obciążeniem dla środowiska jest hodowla zwierząt. Jest bardzo energochłonna. W jej efekcie do atmosfery emitowana jest nie tylko duża ilość CO₂, ale również metan. Dodatkowo pastwiska i pola z uprawami na paszę zajmują coraz większe tereny, wypierając lasy. Jest to szczególnie niebezpieczne – lasy mają naturalną zdolność wiązania dwutlenku węgla. Ich wycinka powoduje, że więcej  CO₂ pozostaje w atmosferze. Dlatego warto ograniczać spożycie mięsa, zastępując je produktami roślinnymi.

Przy zakupie produktów spożywczych powinniśmy wybierać te, które są mało przetworzone (ich proces produkcyjny był krótszy), są produkowane lokalnie, sprzedawane są w opakowaniach zwrotnych lub nadających się do recyklingu. Poważnym problemem jest marnowanie żywności – statystyczny Polak wyrzuca jej ok. 250 kg rocznie. Przeterminowane i zepsute produkty to strata energii potrzebnej do ich produkcji, przechowywania i transportu, ale również obciążenie dla systemu utylizacji odpadów.

Miasta zapewniają coraz lepszy transport publiczny, rozbudowując sieci ścieżek rowerowych. Rozwija się car sharing. Pozwala to na sprawne poruszanie się po mieście bez użycia własnego samochodu. Jeśli jednak nie możemy zrezygnować z jazdy autem, to powinniśmy wybierać pojazdy spalające mniej paliwa lub elektryczne. Najbardziej przyjaznym klimatowi transportem jest kolej – powinna ona stanowić nasz pierwszy wybór przy podróżach. Najwyższy ślad węglowy ma transport lotniczy, dlatego też powinniśmy z niego korzystać jedynie wtedy, kiedy przemieszczamy się na duże odległości oraz zmniejszać liczbę takich podróży.

Znaczne wydatki na energię związane są z ogrzewaniem, a coraz częściej również z chłodzeniem naszych domów. Dlatego stawiając nowe budynki powinniśmy zadbać o to, by miały jak najlepszą izolację, chroniącą przed zimnem i upałami. Powinniśmy prowadzić termomodernizację istniejących budynków oraz wyposażać je w systemy pozyskiwania energii, takie jak ogniwa fotowoltaiczne czy pompy ciepła. Jeśli mieszkamy w bloku i mamy ograniczony wpływ na cały budynek, możemy zadbać o szczelność naszych okien. Dzięki obniżeniu w sezonie grzewczym  temperatury w domu o 1 stopień Celsjusza, wyemitujemy do atmosfery około 300 kg dwutlenku węgla mniej. Jeśli nie jesteśmy podłączeni do sieci grzewczej, powinniśmy wybierać energooszczędne źródła ciepła.

Jak możemy włączyć się w adaptację do zmian klimatu?

Sposobem na zmniejszenie ryzyka powodzi spowodowanych gwałtownymi opadami jest zwiększanie retencji krajobrazowej. Każdy skrawek zieleni, kratka na miejscu parkingowym, niecka, oczko wodne, czy ogród deszczowy przy naszym domu, obniża ryzyko zalania dróg i budynków w okolicy. Proste rozwiązania jak tworzenie ogrodów deszczowych czy rozszczelnienia terenu przy okazji remontów warto wdrażać nawet w mikroskali.

Zieleń odgrywa niezwykle ważną rolę dla jakości życia w mieście. Zatrzymuje wodę, oczyszcza, nawilża i schładza powietrze. Przydomowa zieleń, zielone dachy i fasady tworzą wokół budynków mikroklimat łagodzący upały. Szczególnie cenne z tego punktu widzenia są dojrzałe drzewa. Powinniśmy zadbać, aby w naszym otoczeniu było ich jak najwięcej, a ich gatunki dobierać do warunków klimatycznych. Trawniki, które wymagają ciągłego podlewania, powinny ustępować miejsca krzewom, łąkom lub rabatom z kwiatami. Im bardziej zróżnicowane zbiorowisko roślin, tym większa jest jego odporność na pogodę i tym pełniej chroni nas przed skutkami zmiany klimatu.

Gdynia czerpie wodę pitną z nieodnawialnych źródeł podziemnych. Jej mieszkańcy nie odczuwają obecnie tak silnie skutków suszy, ale zasoby wody z czasem się wyczerpią, dlatego niezwykle ważne jest ich racjonalne wykorzystanie. Zamiast podlewać ogród wodą z kranu,  wykorzystajmy do tego zebraną deszczówkę.

Bibliografia

Dokumenty strategiczne:

• Uchwała Nr VIII/233/19 Rady Miasta Gdyni z dnia 24 kwietnia 2019 r. w sprawie Planu Adaptacji miasta Gdyni do zmian klimatu do roku 2030, https://bip.um.gdynia.pl/programy-w-2020-roku,8228/plan-adaptacji-miasta-gdyni-do-zmian-klimatu-do-roku-2030,541418, dostęp: 10.12.2020 r.
• Uchwała Nr XXII/525/16 Rady Miasta Gdyni z dnia 22 czerwca 2016 r. w sprawie: przyjęcia Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla obszaru miasta Gdyni na lata 2015÷2035, https://static.um.gdynia.pl/storage/__old/gdynia.pl//g2/2016_11/114159_fileot.pdf, dostęp: 10.12.2020 r.
• Uchwała Nr XXIV/591/16 Rady miasta Gdyni z dnia 28 września 2016 r. zmieniająca uchwałę Rady Miasta Gdyni w sprawie Uchwalenia Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Miasta Gdyni na lata 2015 – 2020, https://static.um.gdynia.pl/storage/__old/gdynia.pl//g2/2016_10/113428_fileot.pdf, dostęp: 10.12.2020 r.
• Uchwała Nr 67 Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2019 r. w sprawie przyjęcia Polityki ekologicznej państwa 2030 – strategii rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej, https://monitorpolski.gov.pl/MP/2019/794, dostęp: 10.12.2020 r.
• Załącznik do Uchwały Nr XXIII/480/12 Rady Miasta Gdyni z dnia 26 września 2012 – Plan działań na rzecz zrównoważonej energii do roku 2020, https://static.um.gdynia.pl/storage/__old/gdynia.pl//g2/2012_10/59018_fileot.pdf, dostęp: 10.12.2020 r.

Raporty na temat emisji gazów cieplarnianych i zmian klimatu:

• IPCC, 2014, Climate Change 2014: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Genewa, https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/05/SYR_AR5_FINAL_full_wcover.pdf, dostęp: 10.12.2020 r.
• IPCC, 2019, Climate Change and Land: an IPCC special report on climate change, desertification, land degradation, sustainable land management, food security, and greenhouse gas fluxes in terrestrial ecosystems, https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/4/2020/08/200730-IPCCJ7230-SRCCL-Complete-BOOK-HRES.pdf, dostep: 10.12.2020 r.
• Knoema, Poland – CO₂ emissions per capita, https://knoema.com/atlas/Poland/CO2-emissions-per-capita, dostęp: 10.12.2020 r.
• United Nations Environment Programme, 2019, Emissions Gap Report 2019, UNEP, Nairobi, https://www.unenvironment.org/resources/emissions-gap-report-2019,  dostęp: 10.12.2020 r.

Rzetelne naukowo portale dot. zmian klimatu:

• Nauka o Klimacie, https://naukaoklimacie.pl/, dostęp: 10.12.2020 r.
• Projekt Klimada 2.0 – Baza wiedzy o zmianach klimatu, https://klimada2.ios.gov.pl/, dostęp: 10.12.2020 r.

Materiały edukacyjne i poradnikowe:

• Fundacja Sendzimira, Broszury instruktażowe dot. zwiększania retencji krajobrazowej, https://sendzimir.org.pl/publikacje/broszury-instruktazowe-dot-zwiekszania-retencji-krajobrazowej/, dostęp: 10.12.2020 r.
• Iwaszuk E., Rudik G., Duin L. i inni, 2019, Błękitno-zielona infrastruktura dla łagodzenia zmian klimatu w miastach – katalog techniczny, Wyd. Ecologic Institute i Fundacja Sendzimira, Berlin – Kraków,
  https://sendzimir.org.pl/wp-content/uploads/2020/03/Blekitno-zielona-infrastruktura_dla_lagodzenia_zmian_klimatu-poradnik_techniczny.pdf, dostęp: 10.12.2020 r.
• Kalkulatory śladu węglowego:
  • https://offset.climateneutralnow.org/footprintcalc, dostęp: 10.12.2020 r.
  • https://ziemianarozdrozu.pl/kalkulator, dostęp: 10.12.2020 r.
• Klub Gaja, 2010, Chroń klimat. Co ty możesz zrobić, http://www.klubgaja.pl/_pliki/broszura_chron_klimat.pdf, dostęp: 10.12.2020 r.

Przypisy:

^[1] Osuwisko to nagłe osunięcie się podłoża pod wpływem siły ciężkości. Często pojawiają się jako skutek nadmiernego nasiąknięcia gleby wodą.

^[2] Zjawisko występujące na terenach zurbanizowanych polega na wzroście temperatury wynikającym m.in. z nagrzewania się ulic, budynków i innych powierzchni utwardzonych. W efekcie temperatura może być nawet 6°C stopni wyższa niż poza miastem.

^[3] Blackout to nagła, nieprzewidywalna i dłuższa przerwa w dostawie energii elektrycznej na większym obszarze.

^[4] Eutrofizacja to proces zwiększania się żyzności wód, który z czasem prowadzi do zamierania zbiorników wodnych. Za duża ilość nawozów spływających z pól uprawnych do wód, zawierających związki fosforu i azotu, powoduje nadmierny rozwój roślin, które później obumierają i gniją na dnie, zużywając cały tlen. Prowadzi to do zamierania życia w całym zbiorniku wodnym.

^[5] Zwiększanie efektywności energetycznej polega na zmniejszaniu ilości energii koniecznej do wyprodukowania danego dobra czy realizacji określonej usługi (np. ogrzewania).

^[6] Plan działań na rzecz zrównoważonej energii do roku 2020, Plan gospodarki niskoemisyjnej na lata 2015-2020 oraz Miejski Plan Adaptacji do zmian klimatu.

^[7] Termomodernizacja najczęściej polega na dociepleniu ścian i dachów, wymianie okien na bardziej szczelne, wymianie ogrzewania i wentylacji na bardziej oszczędne.

^[8] Rozszczelnianie – zamiana powierzchni utwardzonej, takiej jak asfalt czy beton, na kratki, żwir i inne materiały przepuszczające wodę.

^[9] Woonerf – sposób zagospodarowania ulicy, na której pierwszeństwo mają piesi i rowerzyści. Pasy jezdni są zwężone. Przy szerokich chodnikach jest dużo ławek, stojaków na rowery, placów zabaw oraz terenów zieleni.

Raport z badania postaw gdynian do zmian klimatu – już dostępny!

Znamy wyniki badania społecznego „Mieszkańcy i mieszkanki Gdyni wobec adaptacji do zmian klimatu”, zrealizowanego dzięki rekomendacji Zespołu Tematycznego UrbanLab Gdynia ds. adaptacji do zmian klimatu. To pierwsze takie przedsięwzięcie badawcze w Gdyni realizowane przez UrbanLab Gdynia.

Badanie społeczne zostało zrealizowane przez Pracownię Badań SOMA  z siedzibą w Toruniu w okresie 23.11.2020-13.12.2020. Głównym celem badania była diagnoza postaw społecznych osób mieszkających w Gdyni w odniesieniu do zmiany klimatu oraz środowiska.

Badanie składało się z 3 części:

1. wywiadów kwestionariuszowych online (tzw. ankiet) (CAWI)– 406 mieszkańców i mieszkanek
2. wywiadu grupowego z 5 mieszkańcami online, którzy mają neutralny lub negatywny stosunek do adaptacji do zmian klimatu
3. wywiadu grupowego online z członkami i członkiniami Zespołu Tematycznego ds. adaptacji do zmian klimatu.

Najwięcej wniosków płynących z badania opiera się o badanie ankietowe (406 odpowiedzi), ale dzięki uzupełnieniu badaniem jakościowym (wywiady), obraz postaw gdynianek i gdynian do zmian klimatu jest pełniejszy.

W badaniu wzięły udział przede wszystkim kobiety (69%). Respondenci mieli od 15 do 70 lat, ale dominowały osoby w wieku lat 40, połowa badanych miała mniej niż 38 lat, a połowa więcej niż 38. Aż 78,3% badanych miało wykształcenie wyższe (z czego 64,5% – magisterskie). Większość badanych (80,2%) była aktywna zawodowo – w tym 75,3% miało stałą pracę lub prowadziło firmę, a pozostali pracowali dorywczo. W próbie znalazło się tylko 9 osób biernych zawodowo (bezrobotnych lub nie pracujących i nieszukających pracy). W badaniu wzięły udział osoby, z których większość (75,9%) oceniła swoją sytuację materialną jako dobrą (36,5% z nich ma miesięczne dochody powyżej 2500 zł na osobę, a 18,9% – powyżej 3500 zł netto) lub bardzo dobrą (55% z nich ma dochody w wysokości powyżej 3,5 tys. złotych netto na członka gospodarstwa domowego).

W raporcie z badania można dowiedzieć się nt. poziomu i źródeł wiedzy o klimacie, postawach do środowiska i zmian klimatu oraz poznać typy postaw wobec zmian klimatu, czy poznać poziom wiedzy badanych do działań samorządu.

Zapraszamy do zapoznania się z raportem!

Badamy dobrostan młodzieży

O to, jak na życie codzienne młodzieży wpłynęła pandemia, pyta młodych mieszkańców i mieszkanki UrbanLab Gdynia. Pierwszym etapem była internetowa ankieta wśród młodzieży, a w piątek (11.12) odbył się panel ekspercki uzupełniający ich perspektywę o wypowiedzi osób na co dzień z młodzieżą pracujących. Wyniki tego badania pomogą gdyńskim instytucjom wypracować dopasowane modele wsparcia młodych gdynian i gdynianek. 

Na rok 2021 jako zagadnienie problemowe UrbanLab Gdynia wskazano adaptację do życia po pandemii. W związku z tym powołany został Zespół Tematyczny, który uznał, że jednym z kluczowych zagadnień problemowych jest dobrostan młodzieży. Chcąc podjąć działania dotyczące poprawy jakości życia młodych ludzi, zaplanowano przeprowadzenie badania wpływu obostrzeń sanitarno-epidemiologicznych spowodowanych COVID-19 na dobrostan gdyńskiej młodzieży oraz sformułowanie rekomendacji dotyczących usług młodzieżowych.

– Niedawno zdecydowaliśmy o zawiązaniu w Gdyni dwóch nowatorskich grup dla młodzieży zmagającej się z problemami psychicznymi. Pandemia COVID-19 i ograniczenie kontaktów społecznych mogą mieć nadzwyczaj negatywny wpływ na zdrowie psychiczne i samopoczucie młodych ludzi. Tym razem postanowiliśmy działać z wyprzedzeniem, w myśl zasady, że lepiej zapobiegać niż leczyć – mówi Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji.

Badanie, na zlecenie UrbanLab Gdynia, przeprowadził start-up SwarmCheck. Większość pytań dotyczyła oceny nastroju. Odpowiedzi udzieliło ponad 200 młodych gdynian – ponad 70 stanowiły dziewczęta. Frekwencja dopisała w szczególności w dzielnicach Redłowo i Dąbrowa. Udział w badaniu był dobrowolny, a sama ankieta została udostępniona w formie on-line na portalach społecznościowych, na stronie podwykonawcy, a także wysłana do gdyńskich placówek oferujących usługi młodzieżowe.

Następnym etapem badania był panel ekspercki z psychologami, pedagogami, animatorami i nauczycielami pracującymi bezpośrednio z młodzieżą w czasie pandemii COVID-19.

Między innymi o tym, jak sytuacja epidemiczna wpłynęła na dobrostan młodzieży, a także o dobrych praktykach dotyczących wsparcia młodych ludzi w tym specyficznym czasie opowiadały: Anna Matłosz, psycholog młodzieżowy w Przystani Opata Hackiego 33, Katarzyna Rynkiewicz, psycholog z XXVII LO w Gdyni, Martyna Winnicka, kierowniczka Działu Przestrzeni Społecznych i animatorka w Wymiennikowni (Młodzieżowym Centrum Innowacji i Designu), Joanna Tojza-Dąbrowska, wicedyrektorka gdyńskiego Młodzieżowego Domu Kultury oraz Iwona Chudyszewicz, wicedyrektorka Szkoły Podstawowej nr 29.

Wszystkie te działania mają na celu ustalenie, jakie powinny być usługi dla młodzieży, aby optymalnie pomagać nastolatkom w czasie pandemii i udzielać im wsparcia na najwyższym poziomie.

Zadanie jest realizowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014–2020 oraz Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, przy wsparciu Instytutu Rozwoju Miast i Regionów.

Poznaj zwycięskie rozwiązania Hakckathonu UrbanLab Gdynia!

W sobotę 12 grudnia 2020 o godzinie 9:30 rozpoczął się Hackathon UrbanLab Gdynia. Pięć zgłoszonych Zespołów miało zaledwie 9 godzin na programowanie i wypracowanie jednego z trzech rozwiązań dot. systemu DECIDIM:

• dodatkowy moduł związany z prowadzeniem dialogu obywatelskiego lub
• rozwiązanie zapewniające bezpieczeństwo IT wdrażanego narzędzia (platforma Decidim), raport dotyczący bezpieczeństwa, sugestie zmian lub
• system uwierzytelniania użytkowników korzystających z systemu (wg numerów pesel lub innych danych osobowych).

O godzinie 18:30 Zespoły wraz z Jury spotkały się, celem prezentacji wypracowanych rozwiązań. Trzy zespoły skoncentrowały się na systemie uwierzytelniania użytkowników (dwa dot. uwierzytelnienia przez PESEL, jedno dot. uwierzytelnienia decyzji podatkowej), a dwa na dodatkowym module dla Decidim (aplikacja PWA oraz dodatkowy moduł do zgłaszania awarii/uszkodzeń na mapie – podobny do Asystenta Mieszkańca w aplikacji Gdyńskie Centrum Kontaktu). Po prezentacjach wszystkich Zespołów Jury w składzie: Karol Nowiński – United Global sp. z o.o. United Pro Academy sp. k. z siedzibą w Gdańsku – przewodniczący Jury, Marta Wieczorek – Dział Diagnoz i Partycypacji, Laboratorium Innowacji Społecznych, przewodnicząca Grupy Roboczej ds. rozwijania standardów partycypacji i aranżacji zaimplementowanej platformy Decidim – UrbanLab Gdynia,  Jacek Zgutczyński – Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Laboratorium Innowacji Społecznych, Jacek Tomaszewski – członek Grupy Roboczej Grupy Roboczej ds. rozwijania standardów partycypacji i aranżacji zaimplementowanej platformy Decidim – UrbanLab Gdynia, Joanna Krukowska – Dział UrbanLab Gdynia, Laboratorium Innowacji Społecznych), udało się na obrady online, które zakończyły się chwilę po godzinie 20stej.

Pierwsze miejsce zajął Zespół Pana Rafała Voss. Rozwiązanie wypracowane przez Zespół dotyczy nowego sposobu weryfikacji użytkowników w systemie Decidim, opartego na weryfikacji kont z decyzją podatkową. W systemie możliwa jest weryfikacja poprzez: kod SMS, dokument tożsamości, kod z listu poleconego – oparte na doświadczeniach barcelońskich.

Rozwiązanie wypracowane podczas hackathonu daje możliwość nowego sposobu weryfikacji, który dodatkowo – umożliwia zebrania danych dot. dzielnicy zamieszkania. Dodatkowym atutem rozwiązania zwycięskiego rozwiązania jest niezależność systemu od Decidima – dane, które są weryfikowane są odseparowane od aplikacji, mogą łatwo i co najważniejsze – bezpiecznie, weryfikować drażliwe dane z bazą danych. Dzięki takiemu rozwiązaniu można połączyć ze sobą dwa odrębne systemy – Decidim oraz np. portal urzędu miasta, bez obaw dot. bezpieczeństwa danych.

Rozwiązanie Zespołu zostało podkreślone jako niesztampowe myślenie (wyjście poza samą aplikację Decidim), ale również dopracowanie rozwiązania i dokumentacji.

Drugie miejsce zajął Zespół Pana Huberta Korzeniowskiego– również związane z weryfikacją danych użytkowników, natomiast na innym poziomie. Rozwiązanie Zespołu dotyczy rejestracji użytkownika z użyciem numer PESEL. Co ważne w rozwiązaniu Zespołu, kwestia rejestracji została uzupełniona od reCAPTCHA, czyli rozwiązanie informatyczne, dzięki któremu rozproszona aktywność użytkowników Internetu jest wykorzystywana do pomocy przy rozpoznawaniu fragmentów zeskanowanego tekstu, z których odczytaniem nie poradziło sobie oprogramowanie OCR. Dzięki temu, sposób rejestracji uchroni system przed potencjalnymi atakami np. robót reklamowaych. Dodatkowych atutem rozwiązania są statystyki, które prowadzone są przez reCAPTCHA – nie tylko odnośnie potencjalnych ataków, ale w ogóle odnośnie zainteresowania i ruchu w systemie rejestracji. System z powodzeniem można podłączyć pod zewnętrzną bazę sprawdzającą rzetelność danych.

Trzecie miejskie zajął Zespół Pana Łukasza Otto, którego jako jeden z dwóch zespołów podjął się dodatkowego modulu systemu. Zespół zwrócił uwagę na brak aplikacji Decidim na urządzenia mobilne. Szukając zwinnego rozwiązania, zespół na podstawie dostępnego API (czyli zbiór reguł ściśle opisujący, w jaki sposób programy lub podprogramy komunikują się ze sobą) stworzył niezależną aplikacje PWA (czyi progressive web app). Tego rodzaju aplikacja, bazuje na witrynie/systemie istniejącym już za pomocą przeglądarki internetowej. To technologia Google, która pozwala utworzyć aplikację webową na telefon lub inne urządzenie mobilne. Rozwiązanie to wyciągnięcie ręki do użytkowników, którzy korzystają przede wszystkim z telefonów. Minus aplikacji na dziś to możliwość tylko „oglądania” systemu – API systemu Decidim pozwala tylko na pokazywanie informacji w systemie, nie możliwość np. komentowania czy logowania do systemu poprzez wypracowaną aplikacje. Jeżeli API Decidim zostanie rozwinięte, taka aplikacja może otworzyć możliwości Decidim na urządzenia mobilne.

Hackathon został realizowany w ramach zadania „Adaptacja Koncepcji Urban Lab w Gdyni” w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności.

Hackathon dla dialogu obywatelskiego

Aby wspomóc rozwój procesów partycypacji społecznej w Gdyni, programiści przyjrzą się platformie DECIDIM – przeanalizują wybrane funkcje i zabezpieczenia lub stworzą nowe moduły. Hackathon organizowany przez UrbanLab Gdynia i United Pro Academy odbędzie się w 12 grudnia (sobota). Zespoły mogą się zgłaszać jeszcze do 10 grudnia. Na najlepszych czekają nagrody finansowe.

DECIDIM to otwarta platforma internetowa (open source) wspierająca procesy partycypacyjne miast i organizacji. To rozwiązanie używane na całym świecie, ale wymaga dostosowania do potrzeb lokalnych społeczności. Nad zaadaptowaniem tego oprogramowania w Gdyni pracuje specjalnie powołana grupa robocza, w której skład wchodzą m.in. przedstawiciele UrbanLab Gdynia, Laboratorium Innowacji Społecznych oraz zewnętrzni eksperci i ekspertki.

– Sięgamy po technologie obywatelskie, by zagregować gdyńskie procesy partycypacji społecznej. Jesteśmy przekonani, że dzięki temu będziemy jeszcze szerzej docierać do mieszkańców i mieszkanek Gdyni, by angażować ich we współdecydowanie o mieście – mówi Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji. – Zależy nam, by za pośrednictwem DECIDIM-a mieszkańcy mogli znaleźć informacje o aktualnie prowadzonych procesach partycypacyjnych, ale także mogli wziąć w nich udział, wyrazić opinię, przesłać sugestię.

W ramach przygotowań do uruchomienia w naszym mieście specjalnej platformy wspierającej procesy parytycypacyjne 12 grudnia w godz. 10.00 – 19.00 za pośrednictwem platformy ZOOM odbędzie się hackathon. Wydarzenie nie będzie transmitowane do publiczności, zawody będą rozgrywane na prywatnych kanałach. Udział mogą wziąć zespoły 2-3 osobowe, które reprezentować będzie Kapitan. Udział w Hackathonie należy zgłaszać za pomocą poczty elektronicznej na adres hackathon@uacademy.pl do 10 grudnia.

Wyzwaniem hackatonu będzie stworzenie rozwiązania informatycznego, jednego z dowolnej kategorii: dodatkowego modułu związanego z prowadzeniem dialogu obywatelskiego, podniesienia bezpieczeństwa lub systemu uwierzytelniania użytkowników korzystających z systemu (wg numerów pesel lub innych danych osobowych).

Na autorów najlepszych pomysłów czekać będą nagrody finansowe: 8 tysięcy złotych brutto za zajęcie pierwszego miejsca, 4 tysiące brutto za zajęcie drugiego miejsca i 3 tysiące brutto za zajęcie trzeciego miejsca. 

Jak zgłosić się do udziału w Hackathonie?

1. utwórz zespół złożony od 2 do 3 osób, wyznacz Kapitana zespołu
2. zapoznaj się z Regulaminem, a następnie wypełnij formularz zgłoszeniowy.
3. wyślij wypełniony formularz na adres e-mail: hackathon@uacademy.pl do 10 grudnia 2020 r.

Hackathon jest realizowany w ramach zadania „Adaptacja Koncepcji Urban Lab w Gdyni” w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna na lata 2014-2020, współfinansowanego ze środków Funduszu Spójności.

Autorka: Ksenia Pisera